Doğal Çevreci Akbabaların İnsan Hayatındaki Kritik Önemi

Çoğumuzun akbabalar hakkında bildikleri yırtıcı ve tehlikeli kuşlar olduklarının ötesine geçmez. Hatta bazıları onları çirkin ve gereksiz olduklarını bile düşünebilir.  Evet, yırtıcı kuşlar familyasına ait olan akbabalar oldukça tehlikeli canlılardır fakat bu tehlikeleri bulundukları yerde yaşayan canlıları etkilemez hatta tam tersine bulundukları yerde yaşayan insanlar için hayati bir önem taşır ve çevreye yayılma ihtimali olan bir çok hastalığın önüne geçer. Nasıl mı? Bu sorunun cevabına yazımızın devamında ekosistem için oldukça önemli ve maalesef nesli tükenme altındaki bu mükemmel canlıları  daha yakından tanırken ulaşacağız.

Aklınız kedinizde kalmasın: Kedi kısırlaştırma hakkında merak edilen tüm detaylar için ziyaret edin.

Akbabaları Tanıyalım

Akbabalar, yırtıcı kuşlar familyasında yer alır.  Akbabalar Dünyanın neredeyse her bölgesinde bulunabilmekle beraber yaşamak için daha çok kayalıklar ve ağaç tepelerini tercih ederler. Bu kuşların beslenme şekli, diğer yırtıcı kuşlara göre daha farklıdır. Besinlerinin büyük kısmını hayvan ölüleri oluşturur. Bazı durumlarda taze et ile de beslenmektedirler. Doğadaki hayvan ölüleriyle beslenmeleri ile insanların en büyük dostlarıdır aslında. Hiçbir canlının olamadığı kadar çevreci olan akbabaların en önemli özelliği doğayı her daim temiz tutmalarıdır. Doğal çöpçüler olarak nitelendirebileceğimiz bu özel canlılar doğada bulunan hayvan ölülerini kemiklerine kadar temizlerler. Peki bunun bize ne gibi bir faydası var? Şöyle ki hayvan ölülerinin doğada temizlenmeden öylece kalması demek bir süre sonra bakterilerin birikmesine ve bakteriler dolayısıyla oluşan  hastalıkların yaşayan canlılara bulaşarak insanlara kadar ulaşması demektir. Akbabaların olmadığı taktirde doğada yok olması oldukça uzun bir zaman alacak olan hayvan ölülerinin etrafa yayabileceği tehlikeyi görmüş olmalısınız.

Dünyada En Fazla Nesli Tükenme Tehlikesinde Olan Kuşlar

Doğanın içinde doğal bir atık sistemi görevi yürüten akbabalar da nesli tükenme tehlikesi altında olan hayvanlar arasında. 15 akbaba türünden 13’ünün nesli tükenme tehlikesi altında. Dünyada soyu en fazla tehlike altındaki kuş grubunun akbabalar olduğu araştırmalarla ortaya konuldu. Akbabaların yok olmasının ne kadar korkunç sonuçlar doğurabileceğini Hindistan örneği üzerinden çok daha net anlayabiliriz. Hindistan’da çiftlik hayvanlarını tedavi etmek için Diklofenak adlı ilacın kullanılması sonucunda akbaba popülasyonunda ciddi bir düşüş görülmüştür. Diklofenak kullanımı  sonucunda zehirlenen ve bölgede tamamen yok olma noktasına gelen akbabaların bu ciddi kaybı Hindistan’da büyük ekolojik sorunlara yol açtı. Akbabaların yok olduğu bölgelerde hayvan ölülerinin etrafında artan vahşi köpekler sonucu kuduz hastalığı ortaya çıktı ve Hindistan’da artan kuduz vakaları sonucunda yaklaşık 50 bin kişi öldü. Bu felaket sonrasında Diklofenak ilacının kullanımı yasaklandı ve akbabaların artışına büyük önem gösterildi. İşte akbabaların neslinin tükenmesinin nasıl geri dönülemez sonuçları olduğunu görüyoruz. Bu durumda akbabaların koruma altına alınması ve artışlarının sağlanması için tüm Dünya ülkelerinin ellerinden geleni yapması zorunlu bir durumdur.

Türkiye’de Dört Akbaba Türü Yaşıyor

Türkiye’de dört farklı akbaba türü yaşıyor. Anadolu coğrafyasında görülebilecek akbabalar ; Kızıl akbabalar, kara akbabalar, küçük (Mısır) akbabası ve Sakallı akbabadır. Kara akbabalar Türkiye’de yuva alanları olarak yaşlı karaçam ağaçlarını tercih ederken diğer üç akbaba türü yuvalarını sarp kayalıklara kuruyorlar. Şimdi Türkiye’de yaşayan bu akbabaların özelliklerine göz atalım.

Dev Kanatlı Kara Akbaba

Kara akbaba, Türkiye’de Beypazarı Ankara, Dörtdivan Bolu ve Eskişehir civarında üreme alanına sahip Avrupa’nın kanat açıklığı en büyük olan kuşudur. Ancak her geçen gün sayıları azalmaktadır. Anadolu’da kara akbabalara bay kara, büyük akbaba, esmer akbaba, rahip akbaba, uşak kapan gibi isimler de verilmektedir. Ömür uzunluğu 30 yıla ulaşabilen bu türün çiftleri diğer akbabalar gibi birbirine sadık olur. Tüyleri siyah ve oldukça parlak olan kara akbabaların baş ve boyun bölgesi tüysüzdür ve ciltleri koyu gri ve kırışıktır. Gözün irisi kahverengidir ve üst kapakta tek sıra eksik kirpik ve alt kapakta iki sıra vardır. Bacaklar grimsi beyazdır, ayağın iki ön parmağı uzundur ve tabanlarında küçük ağlar vardır. Ayaklar düzdür, görece zayıftır ve kavramaya zayıf bir şekilde adapte edilmiştir; pençeleri nispeten küt olarak, aynı zamanda, kavrama için tasarlanmamıştır.

Görkemli Kızıl Akbabalar

Kızıl Akbaba da yok olma tehdidi altındaki büyük yırtıcı kuşlardan biridir. Özellikle HES gibi habitat tahribine sebep olan projelerle yok olmaktadırlar. Ayrıca tarım ilaçları da yine yok olmalarında etkilidir. Buldukları hayvan ölülerinin iç organlarını tüketirler. Genelde 15 bireylik koloniler oluştururlar ve bu şekilde gezerler. Hayvan ölüsü buldukları zaman gürültücü ve ürkütücü görünebilirler. Genel olarak diğer türlere göre daha yaygın bilinirler. Akbuba, alababa, hohor, kelkerkenez gibi farklı isimlerle adlandırıldıkları olur. Siyah, beyaz kanat tüyleri ve kama şeklinde  kuyruğu ile havada kolayca fark edilen türün erginleri, yakından görülen sarı yüzleri, kursakları ve dik  dik duran beyaz kafa tüyleri ile son derece gösterişlidir.

Gökyüzünün Küçük Akbabaları

Küçük akbaba bir diğer ismiyle Mısır Akbabası olarak isimlendirilen akbaba türü Mısır’a göçmesi ve diğer akbabalara göre küçük yapıda olmasından dolayı bu ismi almıştır. Hayvan ölüleriyle beslenen küçük akbabalar çöplüklerde ki atık gıdalarla da beslenmektedirler. Beyaza yakın açık renkli olan ve sarı yüzü ile dikkat çeken bir kuştur. Anadolu’da yaşayan ve üreyen akbabalar içinde nesli en hızlı tükenme tehlikesi altında olan türdür. Sivri kafalı, kama şeklinde kuyruklu, küçükçe bir akbabadır. Kanatlarını düz tutarak süzülür. Yetişkin bir akbabanın rengi kirli sarımsı ya da grimsi beyaz, yüzü ise sarıdır. Gün ışığındaki uçuşu sırasında bembeyaz parlar, uçuş telekleri siyahtır ancak gövdesi krem rengi görünebilir. Genç bir akbaba ise koyu kahverengi, kuyruğu kama şeklinde, gagası incedir.

Uzun Ömürlü Sakallı Akbaba

Sakallı akbabalar , farklı yüz yapısı ve sakal gibi alt gagası altında duran tüyleri ile hemen dikkat çeker. Kırmızı/kahverengi olan bu akbabalar 40 yıla kadar yaşayabilmektedirler. Diğer akbabalar gibi tek eşli olan bu türlerde yine yok olma tehlikesi altındadır. Özellikle Anadolu’daki popülasyonu risk altındadır. Erişkin akbabalarda kanat üstü, sırt ve kuyruk üstü oldukça koyu renklidir. Alt kısımlar turuncudur. Göz çevresi siyah olup göz pınarından gaga altına doğru siyah tüyler sarkar. Genç akbabaların ise üst kısımları koyu kahverengidir. Alt kısımları erişkinlerde olduğu gibi turuncu değil kahverengi tonlarındadır.

Sadakatiyle Ünlü Akbabalarda Çiftleşme ve Çoğalma

Akbabalarda üreme dönemi, yaz aylarının başında olur. Akbabalar tek eşlidir ve ömürlerinin sonuna kadar olağan eşi ile çiftleşecek kadar sadık hayvanlardır.  Dişi akbabalar en fazla 4 yumurta bırakabilir. Yumurtaların kuluçka süresi yaklaşık 45 gündür. Yavrular oldukça savunmasızdır ve anne-baba yardımı ile beslenir.  Doğduklarında tamamen tüysüz olan yavru akbabalarda doğumdan  30 gün sonra tüylenme görülür.