Kedilerde Gebelik ve Annelik

Annelik duygusu sadece insanlara değil tüm canlılara ait olan bir duygu. Hatta hangi tür, hangi cins olursa olsun canlıların benzer reaksiyonları gösterdiği nadir duygudur. İnsanlar, anneliğin önemini vurgulamak için anneliği özel bir gün ile kutlarlar. Evet, hayvanlar anneler günü kutlamaz ancak bu onların anne evlat bağının güçsüz olduğu anlamına gelmez. Anne hayvan ile yavrusunun arasında çok büyük bir bağ vardır. Bu bağ tıpkı insanlardaki gibi anne karnında başlar.

Bursa Veteriner Hekimler Odası Genel Sekreteri Veteriner Hekim Melike Baysal ile kedilerde gebelik ve anneliği konuştuk.  Baysal, kedilerde gebelik ve doğum ile ilgili sorularımızı cevaplamadan önce anneler gününü şöyle kutluyor:

“Gebelik ve doğum, tüm memelilerin  dişilerine,  doğanın bahşettiği bir mucize, muhteşem bir doğa olayıdır.

Ve bugün anneleri kutlayarak, kutsayarak aslında bu doğurganlığa, bu mucizeye teşekkür ediyoruz bir anlamda. Her ne kadar bu tip mucizevi ama doğal süreçlere ‘’beşer’’ bu anlamları  yüklemiş olsa da, ben bugün tüm canlıların ‘’Anneler Günü’nü’’ ya da ‘’anne olabilme gününü’’ kutluyorum.

En çok da kendi annemin ve kliniğimizdeki sokak kedimiz Kırpık’ın. Kırpık’ın iki aylık, bıcır bıcır,çok çok sevimli iki yavrusu var.

Kırpık, bu durumda neredeyse dört aydır yavrularıyla birlikte, iki ayı gebelik iki ayı doğum sonrası olmak üzere.”

-Kedilerde gebelik ne kadar sürer?

Kedilerde gebelik ortalama 65 gün sürer. Kaynaklarda 60-72 gün olarak belirtilir genellikle. Ancak klinik pratiğimde 72 güne kadar süren gebelikleri de takip ettiğimi ifade etmeliyim.

-Gebeliğe hazırlık (kızgınlık süresi) dönemi ne kadar aralıklarla görülür?

Kediler ‘’mevsimsel poliöstrik’’ olarak adlandırılır. Bu da şu anlama gelir. Çiftleşme mevsiminde, gebelik ya da genital bir hastalık olmadığı sürece sikluslar ara vermeden devam eder. Çiftleşme mevsiminde ışık ve ısı etkilidir. Ev dışında yaşayan kedilerde, günlerin uzaması ile birlikte sikluslar da başlar, evde yaşayan kedilerde ise sürekli olarak yeterli ısı ve ışık altında oldukları için siklus yıl boyu devam eder.

-Gebelik süresi boyunca nelere dikkat edilmeli?

Gebelik, anneyi korumaya ve güçlendirmeye yönelik bir süreçtir, anne sağlıklıysa bebekler de sağlıklı olacaktır.

Kontrollü bir gebelik ise eğer, çiftleşme öncesi rutin koruyu aşılarının ve antiparaziter uygulamalarının yapılmış olmasını öneririm.  Zira, gebelik boyunca, acil olmayan tıbbi müdahaleler dışında güvenli kullanım alanı olsa bile tıbbi ürün kullanılmasını önermeyiz. Eğer acil değilse, doğum ve emzirme sürecinin atlatılması hem anne hem de yavrular için en sağlıklısıdır.

Yine kontrollü bir gebelikte, çiftleşme tarihinden itibaren, kedinin gıda miktarı düzenli olarak arttırılmalıdır, çünkü kediler günden güne daha fazla yerler ve düzenli olarak kilo alırlar. Gebeliğin sonuna doğru daha da özenli bir beslenme programı  uygulanmalıdır.

Gebe ya da gebe olduğundan şüphelenilen bir kedinin, mutlaka proteinden zengin gıdalarla beslenmesi gerekir. Kedilerin ihtiyacı olan özel bazı maddeler vardır ve bunları almaması gebelik ve doğumla ilgili süreci olumsuz etkiler, bunun için doğru besleme çok önemlidir. Gebeliğin son dönemlerinde  öğün miktarı azaltılmalı ama öğün sayısı arttırılmalıdır yani alması gereken günlük mama miktarı bölünerek,  sık aralıklarla verilmelidir.

Gebeliğin son haftasına kadar normal aktivitelerini devam ettiren kediler, son haftada biraz daha sakinleşir, daha sakin yerlerde olmayı tercih eder. Kendine yuva yapabileceği güvenli bir alan arar. Bununla birlikte son ana kadar aktifliğini koruyan kediler olabildiği de unutulmamalıdır.

Bu dönemde, kedi için içine rahatça girip çıkabileceği, yavruların içinde rahatça hareket edebileceği ama düşmeyeceği, kolay temizlenen doğum alanları oluşturmak ve kediyi oraya doğumdan bir süre önce alıştırmak kedinin kendini güvende hissetmesini sağlar ve doğum stresini azaltır.

Doğum yaklaştıkça kedinin huzurluğu artacak, iştahı azalacaktır. Özellikle doğuma 12-24 saat kala vücut ısısında azalma hissedilebilir.

Doğum başladığı zaman, yani  kasılmalar başlayıp rahim ağzı açıldığında, kedi sık sık kumuna gidip idrar yapma pozisyonu alabilir, yuvasında kazma hareketleri yapabilir ve çok hafif bir akıntı görülebilir.

Bu aşamadan sonra yuvasında değişik sesler çıkararak adeta yabancıları çevreden uzaklaştırır, bazen bu esnada kedilerin mama yediği görülür ve dakikalar içinde –en geç 1 saat- doğum gerçekleşir.

Kedinin kendi haline bırakılması ancak mümkünse takibi önemlidir. Zira, güç doğum ya da yavru zarlarının yırtılmaması annenin yardıma ihtiyaç duyacağı zamanlardır. Böyle bir sorun yoksa, anne genelde huzursuzlaşır, doğum esnasında çığlık atabilir ki bu deneyimsiz hasta sahipleri için kaygı verici olabilir ama normal bir davranıştır.

Doğum başladıktan sonra yaklaşık 6 saat içinde tamamlanması beklenir ancak klinik deneyimlerimiz 24 saate kadar uzayan doğum süreleri olduğunu göstermiştir.

Bu süre içinde anne yavru zarlarını temizler, yavrularını temizler ve solunum ve emme reflekslerini uyarmaya çalışır, kendini temizler. Irklara göre değişkenlik gösteren bir batındaki yavru sayısı bilimsel kaynaklara göre ortalama dört olarak belirlenmiştir.

-Güç doğum nedir? Ne zaman veteriner hekime başvurulmalıdır?

Yavru keseleri yırtıldıktan sonra, annede kasılmalar devam ettiği halde yavru gelmiyorsa, ilk yavrudan sonra 2-3 saat geçtiği halde doğum olmuyorsa, kedi sürekli bağırıyor, kendini yani vulva bölgesini yalıyorsa, kanama ya da kötü kokulu akıntı varsa, 24 saati geçtiği halde kedinin kasılmaları ve doğum bitmemişse güç doğum olarak tanımlanabilir ve mutlaka veteriner hekim desteği gerekir. Çok sık olmamakla birlikte basit bir müdahaleden operasyona kadar gidebilecek düzeyde güç doğumlar görülebilmektedir.

-Bebekler ve anne nasıl beslenmelidir?

İlk 2-3 gün, ‘’dünyanın en kıymetli sıvısı’’ diye isimlendirdiğim kolostrum salgılanır ve yavruların bu sütü almaları, bağışıklık sistemlerinin güçlenmesi açısından çok önemlidir. Anne ilk iki gün yavrularının yanından ayrılmamayı tercih eder. Koruyucudur, hatta bazen iyi huylu kediler bile agresifleşebilir. Bebekler dokunmayı, anneyi yavrulardan uzaklaştırıp yavruları sevmeye çalışmayı kesinlikle önermiyoruz. Bu tip insan davranışları, anne kedinin huzursuzlanmasına, yavrularına yabancılaşmasına sebep olabilir. Yavrularını reddebilir ya da onlara zarar verebilir.

Anne ortalama 4-6 hafta kadar yavrularını emzirir. Bu süre içinde annenin iyi ve doğru beslenmesi çok önemlidir, yavruların sağlığı annenin sağlığına bağlıdır. Sağlıklı yavrular günün neredeyse tamamını uyuyarak geçirirler.

Bu dönemde anne yoksa, yavrular elle besleniyorsa mutlaka 2-3 saatte bir beslenmelidir.

Ev dışında yaşayan ve doğumunu sokakta, herhangi bir yerde gerçekleştirmiş bir anne kedi için gerçekten zor bir süreç başlar. Çünkü hem yavrularını beslemek hem de güvenliklerini sağlamak zorundadır.

Tam bu noktada çok sık yapılan bir hatadan özellikle bahsetmek istiyorum.

Dışarıda, herhangi bir yerde görülen yavru kedi, hemen olduğu yerden alınıp bir veteriner hekimin kontrolüne bırakılmaya çalışılmamalıdır. Uzun bir süre beklenmeli, anne kedinin yiyecek bulmak için gitme ve tekrar geri dönme ihtimali göz ardı edilmemelidir. Sağlıklı bir yavru kedi, uyandıktan sonra ve tekrar acıkıncaya kadar ağlamaz, anne düzenli olarak besliyorsa hiç ağlamaz. Tek başına bulunan yavru kedinin tüyleri parlak, göz ya da burun akıntısı yoksa, ağlamıyorsa annesi mutlaka yakınlardadır. Yavrunun tek başına olduğu düşünülüp alınması hem onun sağlıklı geleceğini engeller hem de annenin hem ruhsal hem de fiziken hastalanmasına neden olur. Doğum sonrası yavrularını emzirmeye başlamış olan annede, artık emziremeyeceği için memelerdeki süt pıhtılaşır ve ‘’mastitis’ olarak isimlendirilen, memelerin bakteriyel iltihabı olarak açıklayabileceğim bir süreç başlar, tedavi edilmediği taktirde kan dolaşımı yolu ile tüm vücuda yayılarak, anne kedinin ölümüne sebep olur. Bu nedenle, bulunan her yavru kedi, ‘’annesi yok’’ diyerek insani duygularla, bulunduğu ortamdan alınmamalıdır.

Dışarda bulunan bir bebek kedinin, tahmini doğum süresini şöyle hesaplayabiliriz:

Göbek kordonunun düşmesi    1-3 gün

Gözlerin açılması                         7-10 gün (16.güne kadar çıkabilir)

-Yavrular anne ile ne kadar kalmalı?

Yavruların dişleri çıkmaya başladıktan sonra anne emzirmeyi bırakmaya çalışır ki bu aynı zamanda sütün inmesinin bitmeye başladığı zamana da denk gelir. Yani 4-6 haftalık zamana. Bazı anne kedilerin, birkaç ay boyunca yavrularını emzirmeye devam ettiği de klinik deneyimlerim arasında.

Genel olarak, birinci ayın sonunda yavrulara ek gıda başlanmasını, su içmeye teşvik edilmesini öneririm.

İkinci ayın sonunda, yavru anneden ayrılmaya hazır hale gelir, doğal süreçte de anne yavrunun sosyalizasyonunu sağlar, avlanmayı ve kendi gıdasını kendisinin bulmasını sağlamaya çalışır.

Hayvanlar dünyasında anne yavru ilişkisi tüm ömre yayılan bir süreç değil elbette, üreme türün devamı sağlayabilmek için içgüdüsel olarak hormonlarla kontrol edilen bir süreç.

Yine de, hiçbir canlının yavrusunun annesinden, annesinin yavrusundan  doğal olmayan nedenler dışında, özellikle insan eliyle ayrılmasını doğru bulmuyor, anne-yavru ilişkisinin mucizesinin tüm ilişkilere temel teşkil etmesi gerektiğini düşünüyorum ve yüreğinde sevgi büyüten tüm kadınların ‘’Anneler Günü’nü’’ yürekten kutluyorum…