Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz: Koronavirüsten Kurtuluş Yolu “Tek Sağlık”

Corona virüsü günlük tablosuna göre, dünyada koronavirüsten iyileşenlerin sayısı 590 bini aştı. Corona virüsten dünyada vaka sayısı ise 2 milyon 310 bin 572 oldu. Corona virüs vaka sayısına göre, dünya genelinde yeni tip koronavirüs nedeniyle toplam 158 bin 691 kişi hayatını kaybetti.

Dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgınıyla birlikte birçok büyük ülke ilk iş olarak veteriner hekimleri göreve çağırdı. Çin, ABD, Almanya, Fransa ve daha birçok ülke süreçlerin koordinasyonunu veteriner hekimlere emanet etti. Türkiye’de ise Bilim Kurulunda sadece bir veteriner hekim bulunuyor.

İstanbul Üniversitesi – Cerrahpaşa Veteriner Fakültesi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz ile Veteriner Hekimliğin, zoonoz hastalıklarla mücadeledeki rolü ve tek sağlık konularını konuşuk. Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz koronavirüsten kurtulmanın yolunun tek sağlık sistemi oluduğunu belirtiyor. Yılmaz, meslek egolarının bir kenara bırakılıp veteriner hekimler ile tıp hekimlerinin ortak çalışması gerektiğini söylüyor. Covid-19 hastalığının bir bütün olarak ele alınması gerektiğini belirten Yılmaz, herkesin kendi işini yaparak virüsün önüne geçilebileceğini belirtiyor. Yangını çıktığı yerde söndürmek lazımdi diyen Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz Virüs Wuhan’da hapsedilmeliydi, bazı kararlarda geç kalındı diyor.

İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Viroloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz zoonatik hastalıklarda veteriner hekimlerin rolünü ve tek sağlığın önemini şöyle anlatıyor;

“İnsanlarda Görülen 5 İnfeksiyondan 3 Tanesi Zoonotic Karakterlidir”

Veteriner Hekimler sığır, koyun, keçi, at, köpek kedi, domuz, tavuk gibi evcil hayvanların hastalıklarının yanında vahşi yaşam süren hayvan hastalıklarının tanısı, tedavisi ve infeskiyöz hastalıklara aşı ve ilaç geliştirme konularında çalışmalar yapmaktadır. Bu kadar farklı hayvan türünde çok sayıda viral ve bakteriyel kökenli bulaşıcı hastalık vardır. İnsanlarda hastalığa neden olan 1400 patojenden %60 kadarı zoonotik karakterdedir. ABD de 1940-2008 yılları arasında görülen 335 adet acil önlem gerektiren (emerging) infeksiyondan %75’i vahşi yaşam kaynaklıdır. İnsanlarda her yıl yeni görülen 5 infeksiyondan 3 tanesi zoonotic karakterlidir (Dünya Salgınlar Ofisi-OIE). Dünyada yılda 1.6 milyon kadar ölüm vardır ve bunların % 8 kadarından sığır tüberkülozu sorumludur. Kuduz hastalığından yılda 50000 kişi ölmektedir. Mevsimsel grip (Influenza A) nedeniyle de yaklaşık 30-40000 insan kaybedilmektedir.

“Veteriner Hekimler ve Tıp Hekimleri İşbirlği İçinde Çalışmak Zorundadır”

Şu ana kadar 1918 yılında İspanyol gribi, 1986 yılında deli dana hastalığı, 2001 yılında Kırım Kongo Kanamalı ateşi, 2002 yılında SARS, 2005 yılında kuş gribi, 2009 yılında domuz gribi, 2012 yılında MERS, 2015 yılında Ebola ve 2019 yılında SARS Cov-2 (Covid-19) gibi zoonotik karakterli salgınlar büyük sağlık ve ekonomik  problemlere neden olmuştur. Bu nedenle Veteriner Hekimler hayvanlardan insanlara bulaşan salgın hastalıklardan  hem insanları hem de hayvanları korumak görevi üstlenmişlerdir. Bu bağlamda Veteriner Hekimler, Tıp ve diğer meslek kuruluşları işbirliği içinde çalışmak zorundadır. Tek sağlık yaklaşımının uygulanmasında yarar vardır.

“Veteriner Hekimlerimiz Hala Sağlık Çalışanı Kapsamında Değildir”

Tek sağlık, hayvan, insan ve çevre sağlığı için Ulusal, uluslararası ve küresel bazda yapılan çok disiplinli ve disiplinlerarası kollaboratif çalışmalardır.

Salgınlarla mücadele için çok sayıda ulusal ve uluslararası kuruluşlar devreye girmiştir. 2007 yılında, zoonozlar, vektör kökenli infeksiyonlar ve enterik hastalıklar için Hastalıklar Kontrol Merkezi (Center for Disease Control-CDC) kuruldu ve başkan olarak Veteriner Hekim  Dr. Lonnie J. King atandı. Benzer bir şekilde Çinde, Almanyada ve diğer bazı ülkelerde salgınlarla mücadele eden kurum ve kuruluşların başkanlığını Veteriner Hekimler yapmaktadır. Ülkemizde bu konuda çalışmalar vardır ancak yetersizdir. Hekimlerimiz hala sağlık çalışanı kapsamında değildir.

Kuduz hastalığı tek sağlık için önemli bir örnektir

• Doktorlar: aşılamalar ve monoklonal antikorlar ile önleme
• Veterinerler: aşılamalar ve köpek ve kedilerin kısırlaştırılması
• Vahşi yaşam uzmanları: oral aşılamalar
• Ekoloji uzmanı: ekolojik görüşler
• Hijyen ve dezenfeksiyon ekibi: çevre temizliği
• Eğitimciler: Kuduz hakkında halkın bilgilendirilmesi
• Medya: yayma; risk, önlemler, koruma (köpek, kedi ve yarasalar)

İnsan, hayvan ve çevre sağlığını korumak için Veteriner Hekimlerin rolü

• Hayvan sağlığı ve çevrenin iyileştirilmesi gerekir
• Zoonozlar için Veteriner ve tıp entegre olmak zorundadır
• Hayvan sağlığı ve sağlıklı hayvan üretimi
• Gıda ve gıda üretim zinciri
• Hastalıkların önlenmesi, koruma ve kontrol (biyogüvenlik, hijyen vs)
• Ulusal ve uluslararası ticaret
• Hayvan hareketleri ve taşıma
• Gıda, hayvan ithalat ve ihracat
• Hayvan yemleri
• Hayvan yetiştirme konusunda gelişmek lazım

Zoonozlardan korunma ve control için Veterinerliğin rolü

• Erken tanı, Erken uyarı sistemi ve erken davranma
• Tıp, Veterinerlik ve laboratuvarların eşgüdümü
• Hastalığın bildirilmesi
• Karantina ve izolasyon
• Aşılama
• Hayvan hareketlerinin sınırlandırılması
• Surveyans
• Hijyen ve dezenfeksiyon, yok etme
• Antiviraller ve antibakteriyeller
• Eğitim
• Tek sağlık yaklaşımı

Veterinerliğin diğer rolü

• Biyogüvenlik
• Biyoterörizm
• Agroterörizm
• Biyosavunma